شستا؛ گرفتار بازی های سیاسی، افت 30 هزار میلیاردی ارزش سهام طی یک ماه - ایپتن

به گزارش گروه اقتصادی خبرنگاران، حدود یک سال و نیم از عرضه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، شستا در بورس اوراق بهادار تهران می گذرد. در این مدت شستا با حواشی مختلفی روبرو بوده است. این حواشی از اوج گیری قیمت این نماد تا 6 هزار تومان و کاهش قیمت آن در حد قیمت روز عرضه اولیه در سقوط سال گذشته بورس، شروع شده و تا رشد و کاهش ارزش این شرکت و برکناری مدیرعامل این شرکت در دقیقه 90 در دولت دوازدهم ادامه پیدا کرد. همه این حواشی برای شستا، در نهایت سهامداران این شرکت را با چالش جدی روبرو نموده است.

شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی که متعلق به بیش از 40 میلیون بیمه شده و بازنشسته سازمان تامین اجتماعی و خانواده های آنان است، این روزها حال و روز خوشی ندارد. شستا به اسم یکی از بزرگترین هلدینگ های کشور در حال حاضر 187 شرکت در اختیار دارد که 82 شرکت زیرمجموعه در بازار سرمایه حضور دارند. شستا به علت وابستگی به سازمان تامین اجتماعی ارتباط مستقیمی به دخل و خرج میلیون ها نفر از بیمه شدگان و بازنشستگان این سازمان دارد و رفتار اقتصادی این هلدینگ عریض و طویل می تواند تاثیر مستقیمی بر زندگی این افراد داشته باشد.

ناتوانی دولت به ناتوانی مدیران ختم می گردد؟

دولت در سال 99 برای جبران بخشی از کسری بود و جبران بدهی های بی خاتمهش به سازمان تامین اجتماعی، دست به فروش بخشی از دارایی خود زد. این دارایی فروشی به اسم بزرگترین عرضه اولیه در تاریخ بورس به حساب می آمد که 6.7 میلیارد سهم برای فروش به عموم و 1.3 میلیارد سهم برای فروش به صندوق های سرمایه گذاری در نظر گرفته شد. عایدی شستا و سازمان تامین اجتماعی از این عرضه اولیه مبلغ 6880 میلیارد تومان (8 میلیارد معادل 10 درصد سهم 860 تومانی) بوده است.

پس از دولتمردان، مدیران این شرکت هم در سال گذشته حدود 1 میلیارد و 592 میلیون سهم این شرکت را فروختند. مجموع عایدی شستا از این فروش هم 6 هزار و 300 میلیون تومان بوده است. به نظر می رسد شستا در سال 99 با فروش بخشی از سهام خود توانسته است 13 هزار و 200 میلیارد تومان عایدی کسب کند.

یکی از نکاتی که در یک سال و نیمه گذشته مورد توجه سهامداران اصلی شرکت یعنی بیمه شده ها و بازنشستگان تامین اجتماعی قرار گرفته است، موضوع خرج کرد این منابع است. باید دید این عایدی شستا در چه زمینه های هزینه شده؟ آیا به حساب دولت واریز شده و یا به مجموعه شستا واگذار شده است؟ اگر به حساب خود شستا واریز شده است، این مبلغ در کجا هزینه شده و یا چگونه سرمایه گذاری شده است؟ به عبارت دیگر، منابع حاصل از این فروش، حتما باید برای نسل های بعد سرمایه گذاری گردد تا بتوان از سود آن، حقوق مستمری افرادی که امروز حق بیمه می دهند، پرداخت کرد. براستی چه اندازه از آن منابع اقتصادی، مجددا سرمایه گذاری شده و بطور کلی منابع حاصل از فروش شستا به کجا رفته است؟ این موضوع در ماه های خاتمهی دولت دوازدهم به وسیله مجلس از وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی هم پرسیده شد که به علت قانع نماینده نبودن پاسخ های شریعتمداری، مجلس وی را با کارت زرد جریمه کرد.

تنها نکته مثبتی که در زمینه این فروش دارایی می توان یادآور شد، ایجاد شفافیت در این شرکت بزرگ بورسی است. یعنی تا سال قبل بسیاری از اتفاقات اقتصادی در این شرکت پنهان می ماند. اما با ورود شستا به بورس، همه صورت های اقتصادی این شرکت باید در اختیار همگان قرار گیرد تا همه سهامداران و کارشناسان بتوانند، درباره عملکرد این شرکت قضاوت نمایند.

کاهش ارزش 105 هزار میلیاردی ارزش شستا در 14 ماه

با عرضه شستا در بورس، این شرکت مانند همه شرکت های بورسی مجبور شده است، صورت های اقتصادی و گزارش فعالیت خود را به صورت منظم و مداوم منتشر کند. به نظر می رسد این موضوع می تواند به سهامداران این شرکت یاری کند تا عملکرد مدیران این هلدینگ را ارزیابی نمایند.

از 27 فروردین که شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی وارد بورس شده است، ارزش این شرکت نوسان فراوانی داشته است. اما ارزش بازاری این شرکت در ابتدای خاتمه تیرماه سال 99 به بیشترین اندازه خود یعنی 241 هزار میلیارد تومان رسیده است.

از ابتدای مردادماه سال 99 تا خاتمه شهریور 1400 و در عرض 14 ماه ارزش بازاری شستا حدود 105 هزار میلیارد تومان کاهش یافته است.

اما شستا در آخرین گزارش ارائه شده به وسیله این شرکت در خصوص شرایط پورتفوی خود به تفکیک صنعت و سهام و بعلاوه عملکرد این شرکت در خرید و فروش سهام اطلاع رسانی نموده است. نکته جالب در این گزارش کاهش ارزش بازاری شستا در یک ماه شهریورماه به اندازه قابل توجهی بوده است.

ارزش بازاری شستا چقدر است؟

ارزش بازاری شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی، در شهریور ماه 1400، حدود 30 هزار میلیارد تومان کاهش پیدا نموده است. با این کاهش، ارزش بازاری شستا در خاتمه آخرین ماه تابستان سال 1400، به حدود 137هزار میلیارد تومان رسید.

آنالیز ها نشان می دهد، بخش اعظم این افت، به علت کاهش ارزش بازاری نمادهای شیمیایی این شرکت بوده است. بعلاوه شستا در این مدت بیش از 26 میلیارد و 435 میلیون حق تقدم صبا را به سهم تبدیل کرد.

شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی در بخش پورتفوی بورسی خود از 9 صنعت تشکیل شده است. صنایع حاضر در این پورتفو محصولات شیمیایی، مخابرات، سرمایه گذاری ها، استخراج کانه های فلزی، اوراق مشارکت و سپرده های بانکی، سیمان، آهک و گچ، حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، مواد و محصولات دارویی و سایر صنایع هستند.

صنعت محصولات شیمیایی با 31.1 درصد، همچنان بیشترین سهم از پرتفوی شستا را به خود اختصاص داده است. پس از آن گروه مخابرات با 15.3 درصد و شرکت های سرمایه گذاری با 14 درصد در رتبه های بعدی بزرگترین صنایع زیر مجموعه شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی قرار دارند.

ارزش پورتفوی شستا چگونه کاهش یافت؟

آنالیز صورت های اقتصادی ارائه شده به وسیله شستا نشان می دهد، بیشترین افت ارزش بازاری صنایع زیر مجموعه شستا، برای گروه محصولات شیمیایی رقم خورد. نمادهای این گروه به طور خالص در شهریور افت ارزشی در حدود 20 هزار و 770 میلیارد تومان رقم زدند.

بعلاوه ارزش بازاری گروه سرمایه گذاری ها با کاهش 4 هزار و 650 میلیارد تومانی روبرو شد و ارزش بازاری سیمانی ها هم 3 هزار و 300میلیارد تومان افت کرد. صنایع حمل و نقل، انبارداری و ارتباطات، استخراج کانه های فلزی و فلزات اساسی دیگر صنایعی بودند که با کاهش ارزش بازاری روبرو شدند. از طرف دیگر، اما ارزش بازاری نمادهای دارویی، با رشد 22 میلیارد تومانی همراه بوده اند.

از طرف دیگر، با نگاهی به شرکت های تحت مالکیت شستا، متوجه این مساله خواهیم شد، شرکت سرمایه گذاری نفت و گاز و پتروشیمی تامین (تاپیکو)، با تخصیص 54.5 درصد از کل پرتفوی شستا به خود، در این زمینه پیشتاز است. پس از آن سهام سرمایه گذاری صبا تامین (صبا)، با 19.1 درصد، سرمایه گذاری سیمان تامین (سیتا) با 8.9 درصد، سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو) با 6.6 درصد و کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران (حکشتی) با 5.5 درصد، پنج شرکت اول، با بیشترین درصد تخصیص پرتفوی شستا هستند.

شستا در شهریور ماه، هزار و 510 میلیارد تومان اوراق مشارکت پذیرفته شده در بورس و 390 میلیارد تومان اوراق مشارکت خارج از بورس خریداری کرد. بعلاوه شستا، بیش از 26 میلیارد و 435 میلیون حق تقدم صبا را به سهم تبدیل نموده است.

شستا در شهریورماه مبلغ 8 هزار و 360 میلیارد تومان عایدی حاصل از سود سهام مجمع برگزار شده شرکت های بورسی خود را دریافت نموده که 7 هزار و 500 میلیارد تومان از این مبلغ، سود سهام صبا و اندازه باقی مانده هم سود سهام شرکت سرمایه گذاری صنایع عمومی بوده است.

شستا چگونه مدیریت می گردد؟

شستا شرکت سرمایه گذاری متعلق به سازمان تامین اجتماعی، ماهیتی عمومی و نه دولتی دارد و در واقع صاحبان سازمان تامین اجتماعی یعنی بازنشستگان و بیمه شدگان این سازمان مالکان اصلی آن محسوب می شوند؛ هر چند که در نهایت اختیار تعیین مدیرعامل و هیئت مدیره این سازمان با وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی است. این مساله هم سبب شده است در عمل زمام امور این ابرهلدینگ، در دست دولتی ها باقی بماند.

به نظر می رسد، واگذاری بخشی از سهام شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی هم همانند همان رویه سابق، هیچ تغییری در نحوه تعیین و تغییر مدیران دولتی در این زنجیره شرکتداری ایجاد ننموده است. از این رو این واگذاری این شرکت هم مانند بسیاری از واگذاری ها با مواهب و فواید احتاقتصادی خصوصی سازی همانند کاهش تصدی گری دولتی، بهینه شدن مدیریت و کارآمدی مدیران و بهبود فرآیندهای کاری ارتباطی نخواهد داشت.

تغییر مدیرعامل این شرکت در روزهای خاتمهی دولت دوازدهم به دلایل ناتعیین هم این مساله را تائید می نماید که شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی که باید عواید آن در اختیار بازنشستگان و بیمه شده های تامین اجتماعی باشد، وارد بازی های سیاسی شده و نه تنها نتوانسته است، سودی را به این سهامداران اصلی خود برساند، بلکه آنها را با عدم مدیریت این مجموعه عریض و طویل با چالش روبرو نموده است.

اما نکته جالب توجه این است که از اوخر مرداد ماه سال 99 تا ابتدای سال 1400 مبلغ 85 هزار میلیارد تومان از سرمایه اهالی و فعالان بازار سرمایه در شرکت های تابعه شستا تبدیل به خاکستر شد و این مبلغ به اندازه قابل توجهی بیشتر از کاهش ارزشی بود که در کلیت بازار رخ داد. ریشه این مساله را می توان در بی تدبیری های مدیریت هلدینگ شستا جستجو کرد. مدیریت شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی می توانست با انتشار اخبار مناسب همانند اجرایی کردن افزایش سرمایه از محل مازاد تجدید ارزیابی دارایی ها در شرکت های تابعه، مقابل بخشی از این کاهش ارزش بایستد، اما با ممانعت های فراوان عده ای این امر انجام نشد.

شستا بازارگردان دارد؟

در اطلاعات منتشر شده در خصوص شستا و شرکت های بورسی زیرمجموعه این شرکت، گفته می گردد که صندوق بازارگردانی تشکیل شده و کلیه سهم های شستا، به وسیله این صندوق، بازارگردانی می شوند؛ اما با آنالیز شرکت های بورسی شستا تعیین می گردد، بازارگردان این شرکت در عمل هیچ حمایت موثری از سهم های شستا صورت نداده و کلیه فعالان بازار شاهد قفل شدن معاملات تعداد زیادی از سهام شرکت های زیرمجموعه شستا در صف های فروش بوده اند. این اتفاق هم در سال گذشته و هم در ماه های ابتدایی امسال که بازار در حال رشد بوده، اتفاق افتاده است.

حال باید منتظر ماند و دید، عبدالملکی وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در دولت سیزدهم چه برنامه ای برای شستا و مدیریت آن دارد. گرچه وزیر کار در معارفه مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی گفت، سلسله مراتب در زیر مجموعه ها رعایت می گردد و دیگر مانند قبل مدیر عامل شستا مستقیم با وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی کار نمی نماید، بلکه طبق سلسله مراتب با مدیر عامل سازمان تامین اجتماعی کار می نماید.

در صورتی که شرایط شستا به صورت فعلی باقی بماند، ارزش آن روز به روز کاهش خواهد یافت. این مساله می تواند بحران صندوق های بازنشستگی از نظر کاهش عایدی نسبت به رشد هزینه های صندوق در کشور را به شکل جدی تری آشکار سازد.