گپی خودمانی با سازندگان کمدی محبوب ممیزی - ایپتن

حالا این موقعیت تراژیک به یک مجموعه طنز با عنوان ممیزی شعر و ترانه راه پیدا نموده است که 10 روز یک بار به وسیله رسانه وی. او. دی فیلیمو پخش می شود و طرفداران بسیاری دارد. حامد جوادزاده، تهیه نماینده و کارگردان این اثر به همراه چند تن از همکاران ازجمله وحید آقاپور، سوژه های این برنامه را پرورش می دهند.

آقاپور نقش ممیز لجوج شعر و ترانه را دارد و جوادزاده هم به صورت ماسکه در نقش خواننده حضور دارد. تا به حال حدود 27 آیتم از ممیزی شعر و ترانه منتشر شده است که از میان آن ها شب به گلستان تنها به خوانندگی داریوش رفیعی، مرغ سحر از محمدرضا شجریان، پیش درآمد علی عظیمی و حَیّک از مهدی یراحی پربازدیدتر بوده اند.

شهروند برای آنالیز موضوع ممیزی، فرصت هایی که طنز برای اصلاح ایجاد می نماید و دلایل پرداختن به این سوژه سراغ عوامل این برنامه رفته است. وحید آقاپور که در این آیتم ها نقش ممیز را دارد، می گوید که کاراکتر ممیز یک اندیشه محوری دارد و آن اندیشه، اندیشه ای محدود، سختگیر، کج سلیقه، توأم با سوء ظن و سوء تفاهم است.

جای ممیز نشستن در برنامه ممیزی شعر و ترانه چه حال و هوایی دارد؟

حال و هوای خوبی ندارد.

به هرحال ممیز ویژگی های چندگانه ای دارد. شما برای رسیدن به آن ویژگی ها چه مواردی را مدنظر قرار دادید؟

پیشینه این برنامه به چهار سال قبل برمی شود. این آیتم ها در برنامه شهرآورد از شبکه یک پخش شد و بازخورد های خوبی هم داشت، اما بعد از مدتی متوقف شد. دنبال فرصتی برای فراوری دوباره برنامه بودیم تا این که در چهار سال گذشته فضای مجازی عرصه ای شد برای عرضه فرآورده های نمایشی و محتوا های گوناگون؛ بنابراین این فضا را برای فراوری دوباره این برنامه مناسب دیدیم.

کاراکتر ممیز یک اندیشه محوری دارد و آن اندیشه، اندیشه ای محدود، سختگیر، کج سلیقه، توأم با سوء ظن و سوء تفاهم است. وقتی این موارد در یک کاراکتر جمع شود، چیز جذابی نمی شود. تجربه سالیان گذشته و درواقع شناختی که از ژانر کمدی دارم، یاری کرد تا این صفات را در کنار نمک ذاتی و جذابیت شرح ناپذیر ادغام کنم و این کاراکتر خلق شود؛ کاراکتری که هم حرص درآور و هم دوست داشتنی است.

چقدر از ایده این اجرا و قرار دریافت به جای چنین شخصیتی که همه چیز را از بالا نگاه می نماید، برای خودتان بود؟

ایده کلی البته متعلق به حامد جوادزاده است، ولی برای نوشتن هر قسمت، کارِ گروهی روی متن انجام می شود که من و حامد جواد زاده در آن نقش بیشتری داریم و درواقع درباره این که شخصیت و سوژه چطور جذابیت پیدا می نماید و چطور قابل انتقاد است بحث و گفتگو می کنیم. به هرحال پروسه کار روی متن، تأثیر زیادی در قابل دفاع بودن محصول دارد و همه این مراحل با همفکری انجام می شود تا به نتیجه برسیم.

احتمالا خودتان هم تجربه قرار دریافت در چنین فضایی را دارید.

بله، اصولا همین ممیز ها وظیفه صدور مجوز برای تئاتر را دارند و من به دلیل فعالیتم در این عرصه برخورد زیادی با آن ها داشته ام. بخشی از تجربیاتم را در این راه به کار بسته ام و درواقع راهنمای من بوده است.

از همان ابتدا چطور این کار را قبول کردید؟

ما به واسطه همکاری در رادیو گفتگو از گذشته آشنایی داشتیم بنابراین همکاری دوباره در پس همان آشنایی ها شکل گرفت. به هرحال اغلب پدیدآورندگان هنری در کشور ما اعم از شاعر، نویسنده، سینماگر، هنرمند تئاتر و سایر شاخه های هنری در عرصه کاری خود با مقوله نظارت آشنا هستند و گاهی ذهنیتی هم در این باره دارند.

مخاطبان هنر هم تا حدودی از مقوله ممیزی به درکی نسبی رسیده اند. به هرحال این برنامه درباره ممیزی و معایبش طرح موضوع می نماید و به آن نگاه طنازانه و مفرحی دارد و این دو مقوله به من انگیزه قبول و ادامه همکاری را در این زمینه داد.

هر محصول فرهنگی به دنبال اصلاح روند موجود و تأثیر بر رویه های غلط است. در این مورد فکر می کنید ممیزی شعر و ترانه تا چه میزان تاثیرگذار است؟

اگر متولیان امر انتقادپذیر و تأثیرپذیر باشند قطعا این قبیل کار ها تاثیرگذار است، اما اگر این گونه نباشند، این برنامه یا هر برنامه دیگری تاثیری نخواهد داشت. البته از مدیران دولتی بازخورد های خوبی گرفته ایم، اما این که نهایتا محصول ما در بازه زمانی طولانی چقدر تاثیرگذار است و تا چه میزان توان هموار کردن راستا را برای هنرمندان خواهد داشت به روحیه متولیان امر برمی شود.

متولیان را تا حدی می شناسید و با این پیش زمینه، رویه های غلط چقدر اصلاح پذیر است؟

خیلی بدبین نیستم. با قطعیت نمی توان گفت تصمیم گیران اهل پذیرش انتقاد نیستند، اما به نظر من یکسری چارچوب و روال اداری فرسایشی از گذشته به دستگاه فرهنگ و هنر تحمیل شده که کار را سخت نموده است. در این شرایط حتی اگر بعضی از مدیران اراده ای برای تغییر داشته باشند، سیستم سخت مانع آنهاست و تا زمانی که اراده ای برای اصلاح نباشد، نمی توان منتظر تغییر خاصی بود.

تا جایی که می دانم بازتاب های ممیزی شعر و ترانه خوب بوده است، اما می خواهم بدانم در این مدت بازخورد بد یا نقدی هم داشته اید؟

عمده بازخورد های منفی از طرف طرفداران بعضی از خوانندگان بوده است که البته رده سنی آن ها خیلی پایین است. آن ها هم شاید با مقوله کمدی و طنز آشنایی زیادی نداشته باشند، بنابراین متوجه کارکرد برنامه ای اجتماعی و کمدی نیستند.

جامعه ما احتیاج فراوان به طنز دارد؛ یک دلیل آن ایجاد فضای شاد و دلیل دیگر جنبه انتقادی طنز است که قابلیت تاثیرگذاری بر روند ها دارد. با این تفاسیر فکر می کنید فضای طنز این روز های تلویزیون و سینما چگونه است؟

دنبال نماینده جدی طنز در تلویزیون نیستم، اما چیزی که جسته و گریخته در تلویزیون، سینما یا شبکه نمایش خانگی می بینم، کمدی سطح بالا، ارزشمند و فرهنگی نیست و در بسیاری از مواقع با سهل الوصول ترین راه ها سعی در خنداندن مردم دارند. نگاه کیفیت محور به ما می گوید خنداندن درست تماشاگر، اتفاقا مقوله سختی است که احتیاج به دانش و تجربه دارد.

از این نگاه وضع آثار کمدی مطلوب نیست و شاید اگر به گذشته های دور یعنی دهه 70 برگردیم، حرکت های نوآورانه بیشتری ببینیم. به عنوان مثال اجاره نشین های داریوش مهرجویی همچنان یکی از قله های مثال زدنی سینمای کمدی است که هرگز تکرار آن را ندیدیم. فکر می کنم در سینماگر های عرصه کمدی احتیاج به پالایش و پاکسازی جدی داریم.

چطور کسی سراغ طنز می رود و دیگری سراغ هزل یا همان طنز های غیراخلاقی؟

کار ارزشمند زمان بر است و زحمت می طلبد و این ها با قاعده های تجاری و سرمایه سالارانه هماهنگ نیست. سینمایی که منتظر رسیدن به سود و بازگشت سرمایه است، مجالی برای آفرینش طنز فاخر پیدا نمی نماید؛ مگر این که صاحب سرمایه ای پیدا شود که بازگشت سرمایه برایش مهم نباشد و بخواهد اثری فرهنگی و فاخر فراوری کند.

قطعا چنین افرادی کم پیدا می شوند، چون اصولا گرایش به راحت طلبی و سطحی نگری گرایش نیرومندی است که در همه جوامع ازجمله جامعه ما وجود دارد.

برای شما کدام فضا جالب تر و راحت تر است؛ طنز یا جدی؟

آنچه برای من مهم است، کاری است که بتوان از کیفیت آن دفاع کرد. از نظر سختی و آسانی هم نمی توان آن را رتبه بندی کرد، اما در هر صورت کار اثرگذار سخت است.

تهیه نماینده و کارگردان ممیزی شعر و ترانه در گفتگو با شهروند: ممیزی شعر و ترانه نقد کژ اندیشی است

نورا بیگ: حامد جواد زاده که تهیه نماینده و کارگردان ممیزی شعر و ترانه است، می گوید که این ایده برای دیروز و امروز نیست، در سال 85 آن را در رادیو اجرا نموده و سپس ایده را به تلویزیون برده است: حالا هم که آن را برای فضای مجازی فراوری می کنیم. او معتقد است که ماجرای ممیزی نقد کژ اندیشی است نه نقد ممیزی: البته ما به شدت به ممیزی احتیاج داریم، اما چیزی که من را ناراحت می نماید، کژ اندیشی است.

می گویند تراژدی از حد بگذرد، تبدیل به کمدی می شود؛ مثلا به آدم ها می گویند کلاه بیاورید، سر می آورند. البته گاهی با ممیزی های درست هم روبرو شده ام، اما خیلی کم. بیشتر اوقات با مواردی روبرو شده ایم که حرص ما را درآورده است. مطمئنا اگر یک نفر بخواهد بعضی اشعار ایرج میرزا را بخواند، کسی باید جلوی او را بگیرد، اما واقعا چه کسی باید جلوی انتشار آن را بگیرد؟ بنابراین فردی که به عنوان ممیز انتخاب می شود مهم است.

سوژه از کجا آمد؟

جرقه شکل گیری این سوژه برای او و همکارانش از ماه رمضان سال 85 ایجاد شد که تلویزیون چند سریال پیروز با ترانه تیتراژ خوب داشت: گفتیم شاید بد نباشد به ترانه های تیتراژ بپردازیم و مثلا تصور کنیم خواننده این اثر برای دریافت مجوز رفته است. این گونه سوژه خلق شد.

همه می دانیم طنز همواره در دل خود پیغام و انتقادی دارد و شاید به دنبال اصلاح وضع موجود است، اما آیا ممیزی شعر و ترانه تاثیرگذار بوده است؟ جوادزاده در پاسخ به این سوال می گوید: قطعا بی اثر نخواهد بود. تأثیر گذاشته است، اما بیشتر وقت ها تصور ما اتفاق نمی افتد.

بازخوردی در این سطح که کسی بگوید ترانه مان به واسطه این انتقاد ها تصویب شد، نداشتیم، اما بعضی از ترانه سرایان توقع فراوری چنین طنزی را برای خودشان داشتند و مثلا می گفتند به داد ما برسید. خب! چه می توانستم بگویم؟ ظاهرا ممیزی شعر و ترانه را برای وزیر ارشاد پخش نموده اند و کلا مخاطبان بسیاری در وزارت ارشاد و سازمان صداوسیما دارد. حتی از سوی سازمان صداوسیما، چندین شبکه و حتی وی. او. دی ها سفارش ساخت چنین برنامه ای را داشتم.

از مهاجرت به شبکه مجازی پشیمان نیستیم

او خود را در زمینه ممیزی صاحب تجربه می داند و می گوید: گاهی شعرای خودمان گفته اند شاهد اتفاقات مشابهی بوده اند. درباره سوژه هم همین که ترانه اش شنیده شده باشد، می شود برای آن طنز ساخت. این گروه البته ابتدا در تلویزیون کار را ارائه و بعد به شبکه های مجازی و فیلیمو مهاجرت کردند در حالی که ممکن است تلویزیون رسانه فراگیرتری باشد: از کاری که می کنم پشیمان نمی شوم.

همه اش تجربه است. البته در فضای مجازی مخاطب خوبی داریم، تعامل بهتری شکل می گیرد و دست مان هم بازتر است. سال 93 که این برنامه را برای تلویزیون خلق کردم، فضای تلویزیون کمی بازتر بود، اما حالا خیلی سخت تر شده است. البته اخیرا کار ننموده ام، اما احساسم این است.

طنز های ممیزی بعد از پخش بیشتر مورد استقبال گرفته اند البته به گفته جوادزاده فقط فن پیج های حامد همایون با آن ها بد برخورد کردند: به حامد همایون پیغام دادم که فن پیج هایت را مدیریت کن، وگرنه آبرویت را می برند، اما اگر موضع خودت هم این است که وای به حال ما.

اگر هم موضع تو این نیست، موضع رسمی بگیر تا فن پیج هایت بفهمند با چه چیزی باید مخالفت یا موافقت نمایند. تا همین حالا بیشتر اهالی ادب و هنر مخاطب ما بوده اند، چون بیشتر آن ها رفقای خودمان هستند. به گوش مان می رسد. حتی وزیر ارشاد هم پیگیر کار است. کلا در ارشاد دست به دست می چرخد و مثل سریال آن را دنبال می نمایند.

این گروه فعلا ممیزی شعر و ترانه را سوژه برنامه سازی نموده اند، اما هیچ بعید نیست که در فرصت های دیگر سراغ ایده های دیگر هم بروند: اگر فراغت پیدا کنم، ممیزی را به حوزه فیلم و سریال و کتاب هم می برم. البته، چون خوانندگی برای عموم جذاب است خیلی خوب جواب داده است، درحالی که ممکن است در کتاب آنقدر مخاطب نداشته باشد.